Muzeum antropocenu

Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka
nr 1(113)/2021
Muzeum antropocenu

Pojęcie antropocenu w ostatnich latach zyskało popularność nie tylko w polu nauk przyrodniczych, lecz również w kręgach humanistyki i sztuki (gdzie bywa zresztą kontestowane m.in. ze względu na antropo- i eurocentryczny charakter). Dyskusje na ten temat zorientowane są przede wszystkim na przyszłość. Jeśli pojawia się w nich temat przeszłości, to (jak u Jussiego Parikki) chodzi o „przyszłe przeszłości” (future pasts). Paradoksalnie, myśląc o antropocenie, chcielibyśmy jednak nie tyle patrzeć w przyszłość, ile spojrzeć wstecz. Z perspektywy współczesnych debat, preposteryjnie, zastanowimy się nad przeszłością antropocenu i jej wizualizacjami w muzeach, archiwach i sztuce. Ważnym obszarem naszych eksploracji badawczych będą muzea przyrodnicze, które są swoistymi „nekro-arkami” upamiętniającymi wymarłe gatunki i utraconą bioróżnorodność. Eksponaty muzealne, dioramy, wizualizacje natury, często nieintencjonalnie są przedstawieniami zachodzących zmian i wzrastającego wpływu „czynnika ludzkiego”. Coraz częściej spotykanym zjawiskiem jest np. organizowanie wystaw upamiętniających wymarłe gatunki. W tym kontekście pojawia się m.in. pytanie o rolę muzeów historii naturalnej w konstruowaniu zbiorowej świadomości „nie-ludzkiego dziedzictwa”. Warto zastanowić się także, czy idea muzeum historii naturalnej ma sens w obliczu końca podziału na historię „naturalną” i „ludzką” (Dipesh Chakrabarty). Podobnie archiwa fotograficzne, filmowe i dźwiękowe są zmaterializowaną pamięcią zachodzących zmian. Ich analiza może przyczynić się do rekonstrukcji zmieniających się wyobrażeń natury („alternatywnych przyród”), konstruowanych przedstawień antropocenu (dr hab. Renata Tańczuk, prof. ucz., dr Jacek Małczyński).

Spis treści

Muzeum antropocenu

Wstęp. Muzeum historii naturalnej w epoce antropocenu? - Jacek Małczyński
Rapsodie na temat muzeum historii naturalnej. Marka Diona dyletanckie gry z ekspozycjami przyrody - Renata Tańczuk
Od kości słoniowej do plastiku, czyli nienaturalna historia materialności w epoce antropocenu - Marianna Szczygielska
Antropocen nad Missisipi – języki rzeki - Anna Nacher
Bylica pospolita, „synfitonizm” i ekspozycje roślinno-ludzkich historii - Magdalena Zamorska
Opowieści dla przyszłości ludzi i roślin. Performowanie spekulacji w ogrodzie botanicznym - Zuzanna Berendt, Anna Majewska
Zwierzęta i ich archeologia, czyli nie(tylko)ludzka przeszłość w muzeum - Monika Stobiecka
Skóry „azjatyckich tygrysów” – chińskie taksydermie jako eksponaty i towary - Michał Witek
Muzeum przyrodnicze jako backteller antropocenu - Zoriana Rybczyńska, Natalia Dziubenko
Film jako archiwum antropocenu. „The Hunters” Johna Marshalla - Agata Janikowska
Zapętlona referencja. Konstruowanie archiwów dźwiękowych antropocenu - Dariusz Brzostek
Wstęp do filozofii dziedzictwa innego-niż-ludzkie - Mateusz Salwa

Muzea – archiwa – kolekcje

„Żyjemy, walcząc z przyrodą”. Pierwsza awangarda i antropocen - Aleksander Wójtowicz
Poeta i morskie ślimaki. O potencjale słabej kolekcji na podstawie zbioru malakologicznego Pabla Nerudy - Monika Sadowska
Petrokultura i petromelancholia: Muzeum Harleya-Davidsona w Milwaukee - Tomasz Łysak
Podwodne muzea antropocenu. Akwatyczna wyobraźnia Jasona DeCairesa Taylora - Małgorzata Nieszczerzewska
Obsesja i archiwum. Wielka kolekcja przyrody hermana de vriesa - Magdalena Krzosek-Hołody

Omówienia

Kiedy antropolog wchodzi do laboratorium… - Andrzej Kasperek