20 kwietnia – Międzynarodowy Dzień Wolnej Prasy

Data publikacji: 20.04.2018
Średni czas czytania 3 minuty
drukuj

Święto zostało ogłoszone przez Reporterów Bez Granic w 1991 roku, którzy nawiązali do „Deklaracji z Windhoek”, popierającej niezależną prasę afrykańską. Był to owoc seminarium ONZ i UNESCO w Namibii. W Polsce święto łączy się z długą tradycją walki o niezależność publikatorów.

20 kwietnia – Międzynarodowy Dzień Wolnej Prasy
Fot. CC0 Creative Commons / New York Times

Pierwszą polską zachowaną gazetą periodyczną jest wydany 3 stycznia 1661 roku „Merkuriusz Polski Ordynaryjny”. Na początku XVIII w. zakon pijarów otrzymał przywilej królewski na wydawanie „Nowin Polskich”. Od 1729 r. przejęli je wraz z pozwoleniem jezuici i drukowali pod nazwą „Kurier Polski”. W 1765 roku biskup Ignacy Krasicki rozpoczął druk „Monitora”, który był ważnym ośrodkiem reform przed Konstytucją 3 maja.

Czas zaborów przyniósł kres wolnej polskiej prasy. Po odzyskaniu niepodległości rząd Jędrzeja Moraczewskiego zniósł cenzurę prewencyjną, ale w 1920 r. powróciła w związku z wojną i napięciami politycznymi.

II wojna światowa to czas wydawnictw podziemnych. Tę tradycję kontynuowano w czasach PRL, głównie w latach 70. i 80., kiedy ukazywały się tysiące niezależnych tytułów. Pojawiły się także niezależne audycje radiowe, a nawet sporadycznie – przekazy telewizyjne. Nieliczne oficjalnie wychodzące pisma zaczęły w latach osiemdziesiątych ub. wieku zaznaczać ingerencje cenzury.

Sierpień ’80 przyniósł powstanie „Tygodnika Solidarność” (1981 r.), który został zamknięty po wprowadzeniu stanu wojennego. Powrócił po 1989 roku. Z myślą o wyborach kontraktowych powołano do życia „Gazetę Wyborczą”. Przełomem była ustawa o zniesieniu cenzury 11 kwietnia 1990 r.

Narodowe Centrum Kultury jest fundatorem Nagrody SDP im. Macieja Łukasiewicza za publikacje na temat współczesnej cywilizacji, kultury i popularyzację wiedzy. W tym roku otrzymała ją z rąk prof. Rafała Wiśniewskiego, dyrektora NCK  – Dagmara Drzazga, autorka reportażu telewizyjnego „Wiersz jest drogą odc. 1.”.

Naszym nakładem ukazała się książka „Wojna o eter” Sebastiana Ligarskiego i Grzegorza Majchrzaka. Autorzy opisują rozprawę władz PRL ze zbuntowanym środowiskiem dziennikarskim, medialne gwiazdy stanu wojennego, a także walkę o uspołecznienie mediów.