2/2023: Kultura ekspercka w czasach niepewności

(CFP: 1–28 lutego 2023)

Eksperci zawsze odgrywali znaczną rolę w społeczeństwie. Rosła ona wraz ze specjalizacją i skomplikowaniem naszego życia, gdy suma informacji zaczęła przyrastać w tak niewyobrażalnym tempie, że nieodzowne stało się odwołanie do wiedzy innych – tych, którzy ją posiadali. Eksperci są ważni zarówno w kulturze konsumpcyjnej, przewidywalnej, związanej z rozwojem i stabilnością systemu, jednak opartej na konieczności podejmowania wyborów, jak też w kulturze niepokoju, niepewności, chwiania się reguł utrzymujących porządek społeczny. Stąd w dobie ponowoczesności ekspert to „posiadacz wiedzy”, która jest niezbędna w czasach wszechobecnego ryzyka, gdyż redukuje naszą niepewność i możliwość popełnienia błędu. Dodatkowo w naukach społecznych kategoria eksperta wiąże się często nie tylko z wiedzą i procesami komunikacyjnymi, ale także ze sprawowaniem władzy. Ekspert był i jest kimś, kto zyskuje wpływ na władzę ze względu na posiadaną wiedzę i zdolność kształtowania dyskursu publicznego. Już Jürgen Habermas pisał, że w dzisiejszym dyskursie publicznym mamy do czynienia z dominacją kultury, którą możemy określić jako kulturę ekspercką. Jednak rozwój technologiczny doprowadził do tego, że eksperci stracili na znaczeniu, o czym pisał Tom Nichols, ponieważ w dobie internetu ekspertem mógł stać się każdy, a tak zwana mądrość zbiorowa i oddanie się w ręce medialnych znawców stały się nieodłącznym elementem naszego życia. Mierząc się z tymi dylematami, stawiamy pytania: Czy wiedza ekspertów rzeczywiście odpowiada na wyzwania i zdarzenia współczesności? Czy w sytuacji zderzenia z nieoczekiwanymi sytuacjami eksperci potrafią je diagnozować i prognozować ich rozwój? Czy współcześnie mamy do czynienia z afirmacją czy deprecjacją kultury eksperckiej? Kim będzie ekspert przyszłości? A zatem czy żyjemy w czasach tyranii ekspertów, o której pisał William Easterly, czy raczej dotyka nas kryzys kultury eksperckiej?

3/2023: Etnomuzykolog w terenie. Tereny w etnomuzykologii

(CFP: 3–28 kwietnia 2023)

„Jedziemy w teren!” – to hasło towarzyszące niemal wszystkim generacjom etnomuzykologów. Jak zmienia się definicja kluczowego w etnomuzykologii pojęcia terenu na przestrzeni rozwoju dyscypliny? Jaką tożsamość przyjmuje dziś źródło, do którego docierają badacze folkloru muzycznego? Jaką wartość ontologiczną i semantyczną, w odniesieniu do badań nad szeroko pojętą tradycyjną kulturą muzyczną, mają pojęcia autentyczności i prawdziwości? Współcześnie pojęcie terenu jako konkretnego miejsca, do którego trzeba pojechać, by spotkać mitycznego „innego” i zetknąć się z jego twórczością, ulega rozmyciu, choć pojęcie to wciąż rozumiane jest domyślnie jako przestrzeń wiejska, z którą kojarzona jest muzyka ludowa. Wykonawcy nie egzystują jednak w odizolowanych społecznościach, ale w świecie zbliżonym bądź takim samym jak badacze. Wykonywana przez nich muzyka zmieniła lub zatraciła swój dawny kontekst i funkcje. Istotne wydaje się dziś postawienie na nowo pytania o relację między badaczem i badanym, zwłaszcza w świetle ugruntowanej już świadomości indywidualnego wkładu konkretnego człowieka w rozwój tradycji oraz odejścia od przekonania o anonimowej masie wytwarzającej przez stulecia kulturę, którą trzeba ratować od zapomnienia w jej autentycznej postaci. Równie ważną kwestią wydaje się problem hobbystycznie prowadzonej dokumentacji terenowej – jakie są motywacje takiej pracy i dalsze losy gromadzonych materiałów? W dobie cyfryzacji działalność etnopasjonatów implikuje nieraz zjawisko tzw. macdonaldyzacji terenu, w obliczu której ważne staje się zdefiniowanie profesjonalnie prowadzonych badań terenowych.

4/2023: Małomiasteczkowość

(CFP: 3–31 lipca 2023)

W ostatnich latach widoczna staje się refleksja nad małomiasteczkowością, którą rozumiemy jako kategorię zdolną pomieścić opisy przestrzeni innych niż te, które mieszczą się w opozycji wieś – miasto (w domyśle: duże miasto i wielkomiejski styl życia). Wyniki badań CBOS wskazują, że obecnie tylko 13 proc. Polek i Polaków chciałoby mieszkać w dużym mieście. Rzecz jasna małomiasteczkowość jest kwalifikacją względną. Opozycja miasta / dużego miasta i wsi /prowincji ulega dekonstrukcji. Nie sposób myśleć już o wsi wyłącznie jako pełnej kompleksów prowincji, świecie orientalizowanym, choć i to ma miejsce, ale także romantyzowanym – tak jak w połowie ubiegłego wieku, w kontekście modnych wizji globalnej wioski, widział to Leszek Kołakowski. Owa dekonstrukcja i idące za nią „odczarowanie” i jednoczesne „zaczarowanie” obszarów społecznej rzeczywistości sprawia, że świat otwiera się na nowo, a małomiasteczkowość pojawia się na pierwszym planie życia publicznego, nierzadko jako głos mediujący pomiędzy miastem a wsią. Stanowi swoistą hybrydę i pokazuje, w jaki sposób i z jaką dynamiką ścierają się siły lokalne i ponadlokalne. Temat małych miast odżył dzięki pandemii, w czasie której wielu młodych ludzi wracało do swoich lokalności. Jakie to było dla nich doświadczenie? Czy małomiasteczkowa lokalność staje się tradycją wynalezioną, czy raczej tradycją odnalezioną? Czy zmiana społeczno-kulturowa w tym zakresie może uruchamiać procesy deglomeracyjne? Czy prowincja może stać się nową utopią? Czy potrzeba nam nowej antropologii codzienności, odświeżenia wyobraźni szczegółu, w którym odbija się to, co ogólne, aby zrozumieć współczesny fenomen małomiasteczkowości?

1/2024: Asymetrie wiedzy: kulturoznawstwo / literaturoznawstwo

(CFP: 1–29 września 2023)

Koncepcja numeru tematycznego wiąże się z analizą niejednorodnej historycznie i obszarowo genezy kulturoznawstwa, które krzyżuje się i wyłania następczo m.in. z pola badań nad literaturą. Optyka przyjęta w proponowanych tekstach wiąże się z podwójnym nastawieniem teoretycznym: 1. przechodzeniem od naukoznawczej analizy dyskursu pojęciowego nauk do „kulturoznawczych badań nad kulturą naukową” w rozumieniu zaproponowanym przez Annę Zeidler-Janiszewską; 2. rekonstruowaniem społecznych i międzydziedzinowych translacji z grupy tych, które Karin Knorr Cetina określa mianem „sieci relacji transepistemicznych”, to znaczy powiązań wykraczających poza wymiar czysto poznawczy (badanych m.in. w perspektywie analizy sytuacyjnej Adele Clarke). Osobnym wątkiem jest rekonstruowanie tradycji protokulturoznawczych obecnych w polskiej humanistyce lat dwudziestych – sześćdziesiątych XX wieku, które stanowią rezerwuar niewyzyskanych kategorii i konceptualizacji. Zapraszamy do ponownego namysłu nad refleksją naukową takich postaci jak: Stefania Skwarczyńska, Stefan Żółkiewski, Dawid Hopensztand, Konstanty Troczyński, Stanisław Brzozowski (i zapewne wielu innych) – oraz próby usytuowania ich jako uczestników nowoczesnej debaty, której sami jesteśmy częścią.


Zapraszamy wszystkich zainteresowanych do czytania „Kultury Współczesnej” i nadsyłania swoich propozycji artykułów w ramach Call for Papers.

Na teksty (o objętości nieprzekraczającej 40 tys. znaków ze spacjami), wraz z notkami biograficznymi (zawierającymi identyfikator ORCID) i streszczeniami oraz 4-5 słowami kluczowymi, czekamy pod adresem mailowym: kwartalnik@nck.pl.

Zgłoszone artykuły zostaną ocenione przez redakcję oraz skonsultowane z zespołem przygotowującym numer (by uniknąć chociażby dwukrotnego podejmowania tego samego tematu w numerze). O ostatecznym dopuszczeniu do druku decydować będzie ocena dwóch niezależnych recenzentów (double blind). Artykuły zaopiniowane pozytywnie zostaną umieszczone w części dodatkowej numeru.

Przy wysyłaniu propozycji omówienia prosimy o podanie pełnego tytułu książki, autora, miejsca i roku publikacji. Omówienia oceni redakcja, która jednak zastrzega sobie prawo do skonsultowania ich z redaktorami tomu. Wysłanie propozycji artykułu lub omówienia do redakcji jest zarazem deklaracją, że autor przyjmuje do wiadomości, iż artykuł (lub omówienie) może zostać oceniony negatywnie.

Redakcja przewiduje symboliczne honoraria dla autorów przyjętych do druku tekstów.