15 lipca 1854 roku urodził się Jacek Malczewski

Data publikacji: 15.07.2019
Średni czas czytania 3 minuty
drukuj

15 lipca przypada 165. rocznica urodzin Jacka Malczewskiego, jednego z najwybitniejszych polskich malarzy, głównego przedstawiciela modernistycznego symbolizmu.

15 lipca 1854 roku urodził się Jacek Malczewski
Jacek Malczewski na tle szkicu do "Błędnego koła", ok. 1895

Artysta pochodził ze zubożałej szlacheckiej rodziny osiadłej w Radomiu, gdzie mieści się teraz muzeum poświęcone malarzowi. Rodzina wydała wcześniej romantycznego poetę Antoniego Malczewskiego, autora powieści „Maria”.

Ideę patriotyzmu i mesjanizmu, którymi emanowało później malarstwo Malczewskiego, wpoił mu ojciec Julian. Gdy miał 13 lat – jego rozwojem zajął się Adolf Dygasiński, pisarz, przedstawiciel naturalizmu.

Jako siedemnastoletni gimnazjalista został słuchaczem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Tam poznał się na jego talencie Jan Matejko. Na jego prośbę Malczewski skoncentrował się wyłącznie na studiach plastycznych. Chociaż malarstwo mistrza i ucznia różnią się formalnie – Matejko wywarł wpływ na Malczewskiego, zaszczepiając mu zainteresowanie polską historią, martyrologią i historiozofią. Triada tematów, która fascynowała Malczewskiego, to „Polska-Sztuka-Śmierć”. Były ważniejsze od doświadczeń zgromadzonych podczas pobytów w Paryżu i Monachium. Motywy funeralne wyrażone w cyklu „Thanatos” pojawiły się po 1884 r. – po śmierci ojca.

Centralne miejsce ma w dorobku Malczewskiego cykl polski („Polonia. Orfeusz i Eurydyka”, „Nike legionów”, „Polski Hamlet”). Inspirując się poematem Słowackiego „Anhelli”, stworzył cykl obrazów „Na etapie. Sybiracy”, „Wigilia na Syberii”, a potem „Śmierć Ellenai”. Pośród dzieł religijnych ważne są „Zmartwychwstanie” i „Św. Agnieszka”, namalowane po I wojnie światowej, zaś pośród pejzaży – ujęcia Wisły.

Malczewski jako uczeń Matejki mocno stawiał na edukację młodych pokoleń. Wraz ze Stanisławem Wyspiańskim i Józefem Mehofferem założył Towarzystwo Artystów Polskich „Sztuka”. Uczył malarstwa kobiety, które nie miały wstępu na studia. W 1912 r. został rektorem Akademii Sztuk Pięknych i był nim do I wojny światowej.

Po jej zakończeniu, świadomy gwałtownych zmian w sztuce, podsumował swoją artystyczną drogę cyklem „Moje życie”, już wcześniej malując imponujące autoportrety.

Po przeprowadzce do Lusławic, uczył malować wiejskie dzieci. Teraz w jego dworze mieszka kompozytor Krzysztof Penderecki.

Jacek Malczewski zmarł 8 października 1929 r. i zgodnie z ostatnią wolą został pochowany na krakowskiej Skałce we franciszkańskim habicie tercjańskim.